|
Leonard Bernstein (Lawrence (Massachusetts), 25 augustus 1918 – New York, 14 oktober 1990) was een Amerikaanse componist, dirigent, pianist en muziekpedagoog. Leonard Bernstein was de zoon van de Oekraïense Joden Sam Bernstein en Jennie Resnick uit de buitenwijken van Rivne die in 1908 hun sjtetl ontvluchtten om de dienstplicht te ontlopen in het toen nog tsaristische Rusland. Later studeerde hij aan de Harvard-universiteit en aan het Curtis Institute of Music te Philadelphia. Hij werd voor het eerst bekend toen hij in 1943 bij een concert te New York als dirigent inviel voor de zieke Bruno Walter. Hij maakte in de jaren veertig diverse musicals, die succesvol draaiden op Broadway. In de jaren vijftig dirigeerde hij een keer zo goed als onvoorbereid aan La Scala te Milaan de Medea van Luigi Cherubini met Maria Callas in de hoofdrol. Jarenlang presenteerde hij op televisie een educatief programma over klassieke muziek. Van 1958 tot 1969 was hij eerste dirigent en artistiek leider van de New York Philharmonic. Met dit orkest nam hij alle symfonieën van Gustav Mahler op. Bernsteins bevlogen interpretaties droegen bij tot hernieuwde belangstelling in de VS voor deze componist. Hij zorgde ook voor eerste uitvoeringen van enkele symfonieën van Charles Ives. Hij legde zich ook toe op componeren. Een van zijn bekendste werken is de (ook verfilmde) musical West Side Story (1957). Hij schreef ook de opera Candide. Bernstein dirigeerde regelmatig de Wiener Philharmoniker, het Koninklijk Concertgebouworkest en het Boston Symphony Orchestra. Met deze orkesten maakte hij ook live-opnamen van concerten. Tot zijn grootste wapenfeiten als dirigent behoort de wereldpremière van de Turangalîla-symfonie van Olivier Messiaen in 1949. Om de val van de Berlijnse Muur en de aanstaande Duitse hereniging te vieren dirigeerde hij tweemaal de Negende Symfonie van Beethoven, op 23 december 1989 in de Berliner Philharmonie in West-Berlijn en op 25 december 1989 in het Konzerthaus Berlin in Oost-Berlijn. Bernstein verving daarbij in Schillers tekst van het slotkoor Ode an die Freude het woord "Freude" (vreugde) door "Freiheit" (vrijheid). Het tweede concert werd wereldwijd op televisie uitgezonden. Bernstein musiceerde meeslepend, met inzet van heel zijn wezen. Hij legde veel emoties in de muziek, volgens sommigen ook als er meer aanleiding was tot distantie. In zijn laatste jaren gaf hij de voorkeur aan live-opnamen met publiek boven studio-opnamen. Bernstein was vele jaren een icoon van de klassieke muziek in de VS. Als een van de eerste Amerikaanse musici werd hij geaccepteerd als volledig gelijkwaardig aan Europese topmusici. Hij bezat niet enkel de kwaliteiten van uitvoerend musicus en componist, hij overschreed ook grenzen tussen klassieke muziek en andere muziekgenres en wist als weinig anderen mensen te begeesteren voor muziek. Bernstein was een van de eerste musici uit de klassieke muziekwereld die de waarde erkenden van rock- en popmuziek. In 1967 vroeg hij in het televisieprogramma Inside Pop: The Rock Revolution aandacht voor The Beatles, The Beach Boys, The Byrds, The Hollies en anderen. Hij zorgde ervoor dat Society's Child van de tiener Janis Ian door Amerikaanse radiostations werd uitgezonden. Dit zeer omstreden nummer ging over een verhouding van een blank meisje met een zwarte jongen. Leonard Bernstein overleed op 72-jarige leeftijd in New York aan hartfalen gerelateerd aan longkanker. Kort daarvoor had hij al zijn afspraken als dirigent afgezegd. Privé Bernstein was getrouwd met actrice Felicia Montealegre. Uit dit huwelijk kwamen drie kinderen voort. Hij had buitenechtelijke affaires met zowel mannen als vrouwen. In 1976 verliet hij Felicia om te gaan samenwonen met de musicoloog Tom Cothran. Toen Felicia in 1977 longkanker bleek te hebben keerde hij naar haar terug. Hij zorgde voor haar tot haar dood op 16 juni 1978. Daarna had hij diverse homoseksuele relaties tot aan zijn eigen dood op 14 oktober 1990. Over Bernsteins leven maakte Bradley Cooper, als regisseur, scriptschrijver en hoofdrolspeler, in 2023 de Netflix-speelfilm Maestro. |